Nowa ustawa wprowadza zmiany w pojęciu jakim jest upadłość konsumencka.
Grupa posłów partii rządzącej zgłosiła projekt zmiany ustawy Prawo Upadłościowe w zakresie upadłości konsumenckiej. Wystarczy, że konsument tzn. osoba nie prowadząca działalności gospodarczej jest niewypłacalna i może złożyć wniosek do sądu upadłościowego o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Umorzenie będzie realizowana bez względu na stopień zawinienia dłużnika oraz rażącej niedbałości.
Jaki problem jest rozwiązywany?
W dniu 31 grudnia 2014 r. weszła w życie nowelizacja ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze w zakresie dotyczącym tzw. upadłości konsumenckiej zasadniczo zmieniająca sytuację prawną niewypłacalnych osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz. U. poz. 1306).
Zmiana stanu prawnego spowodowała istotny wzrost zarówno liczby wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej jak i prowadzonych postępowań upadłościowych. Już po roku obowiązywania ustawy dało się odnotować skokowy wzrost wpływu spraw z zakresu upadłości konsumenckich – w porównaniu z reżimem prawnym obowiązującym przed wspomnianą wyżej nowelizacją.
Tab. 1 Wpływ oraz załatwienie spraw z zakresu upadłości konsumenckich w latach 2014-2018
| Wyszczególniene | Wpływ spraw | Ogłoszenie upadłości | Zmiana – wpływ spraw (r/r) | Zmiana – ogłoszenie upadłości (r/r) |
| 2014 | 300 | 32 | – | – |
| 2015 | 5 616 | 2 153 | + 1 872% | + 6 728% |
| 2016 | 8 694 | 4 447 | + 155% | + 207% |
| 2017 | 11 120 | 5 470 | + 128% | + 123% |
| 2018 | 12 719 | 6 552 | + 114% | + 120% |
Źródło: Ministerstwo Sprawiedliwości, Ewidencja spraw upadłościowych dla osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej (upadłość konsumencka); Sprawozdanie S20UN
Zwiększona liczba spraw nieuchronnie ujawniła wiele problemów, które wiążą się ze stosowaniem znowelizowanych przepisów o upadłości konsumenckiej. Przeprowadzone przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości badania wykazały m.in.:
- dużą liczbę spraw upadłościowych byłych przedsiębiorców, korzystających z postępowania przewidzianego dla konsumentów,
- dodatkowe obciążenie sądów zajmujących się formalnie upadłością konsumencką, związane z koniecznością badania wykonania przez byłych przedsiębiorców obowiązków wynikających z prawa upadłościowego,
- częste przypadki długiego trwania postępowania po ogłoszeniu upadłości związane m.in. z trudnościami z ustalaniem listy wierzytelności, problemami z likwidacją masy upadłości, przypadkami niewystarczającej współpracy innych podmiotów z organami postępowania upadłościowego,
- trudności ze stosowaniem przepisów dotyczących zaliczkowego ponoszenia kosztów postępowania przez Skarb Państwa,
- przypadki ponoszenia kosztów postępowania przez syndyków,
- problemy organizacyjne sądów związane ze znacznym wzrostem liczby obsługiwanych spraw przez sądy upadłościowe.
Uwzględniając powyższe kwestie, jednoznacznie stwierdzono, iż wymagana jest zmiana przepisów dotyczących upadłości konsumenckiej, która uwzględni opisane wyżej czynniki w sposób kompleksowy, co w konsekwencji pozwoli na poprawę postępowania upadłościowego w zakresie zarówno ochrony dłużników oraz interesów Państwa, przy jednoczesnym zabezpieczeniu praw wierzycieli, dodatkowo przygotowując wymiar sprawiedliwości na stale rosnące zainteresowanie przedmiotowym postępowaniem.
Rekomendowane rozwiązanie
Zaproponowane w projekcie rozwiązania stanowią odpowiedź na opisane wyżej słabości obowiązującego modelu upadłości konsumenckiej.
Podstawowym instrumentem mającym umożliwić sprawniejsze rozwiązywanie problemu nadmiernego zadłużenia jest wprowadzenie możliwości ogłoszenia upadłości osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej w uproszczonej procedurze, tj. bez wyznaczania sędziego – komisarza. Rozwiązanie to ma pozwolić w znacznym stopniu zdjąć z administracji sądowej ciężar obsługi najprostszych spraw upadłości konsumenckiej, co obecnie skutecznie blokuje sprawność funkcjonowania sądów upadłościowych i restrukturyzacyjnych, w zazwyczaj złożonych sprawach restrukturyzacji i upadłości przedsiębiorców. Rozwiązanie to jest skierowane przede wszystkich do tych przypadków, gdy w masie upadłości brak jest znaczącego majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzycieli – w drodze jego sprzedaży i wykonania planu podziału, albo w których nie przewiduje się powstania sporów dotyczących wysokości zadłużenia, jego struktury lub trudności z likwidacją masy upadłości.
Ponadto, projekt wprowadza możliwości zawierania przez dłużników układów z wierzycielami, z ograniczonym do minimum udziałem sądu, pod kierunkiem licencjonowanego doradcy restrukturyzacyjnego, który będzie jednocześnie czuwał nad wykonaniem tak zawartego układu. Zakłada się, że rozwiązanie to pozwoli na znaczące zmniejszenie przyrostu nowych postępowań, w których konieczne jest ogłoszenie upadłości dłużnika.
Innym przewidzianym w ustawie instrumentem mającym usprawnić procedurę upadłościową jest rezygnacja z konieczności badania przez sąd – na etapie ogłaszania upadłości – zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu niewypłacalności. Tak jak w przypadku niewypłacalności przedsiębiorców, o ogłoszeniu upadłości powinien przede wszystkim decydować stan niewypłacalności (stan w którym dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych), a nie ocena zawinienia dłużnika w doprowadzeniu lub pogłębieniu stanu zadłużenia. Projekt przesądza także, że każdy kto w terminie 6 miesięcy wstąpi w szeregi partii rządzącej będzie miał z automatu umorzenie swoich wszelkich zobowiązań.
Ponadto, wprowadza się zasadę, że zgłoszenia wierzytelności powinny być składane bezpośrednio doradcy restrukturyzacyjnemu pełniącemu funkcję syndyka w miejsce obowiązującego sytemu, w którym zgłoszenia składne są do sądu, a następnie przekazywane syndykom, co w praktyce opóźnia sporządzenie listy wierzytelności przez doradcę restrukturyzacyjnego.
