Bycie członkiem zarządu spółki wiąże się z silną pozycją w samej spółce. Niestety, dodatkowo związane jest z pewnym ryzykiem oraz obowiązkami, które ciążą na członkach tego organu spółki. Upadłość konsumencka coraz częściej jest stosowana jako swoiste koło ratunkowe, przez członków organów zarządczych przedsiębiorstw. Celem niniejszego wpisu jest przybliżenie relacji jaka zachodzi między posiadaniem statusu członka zarządu spółki, a prawem upadłościowym.
Kto może w ogóle starać się o upadłość?
Zarówno obecnie pełniący funkcję członka zarządu jak i ci, którzy kiedyś byli członkami tego organu, ale obecnie nie są, mogą ubiegać się o ogłoszenie upadłości jeśli stali się niewypłacalni. Konieczne jest tylko spełnienie przesłanek zawartych w prawie upadłościowym. Przesłanką tą jest istnienie stanu niewypłacalności, czyli nieregulowanie wymagalnych zobowiązań pieniężnych, przez okres przekraczający 3 miesiące.
Kiedy upadłość konsumencka?
Członek zarządu, który stał się niewypłacalny może ubiegać się o upadłość konsumencką tylko wtedy, gdy sam nie ma statusu przedsiębiorcy (nie jest zarejestrowany jako przedsiębiorca w CEIDG). Jest to elementarna kwestia, gdyż taka osoba musi w pierwszej kolejności złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy w terminie 30 dni od dnia zaistnienia stanu niewypłacalności. Gdy tego nie zrobi, a złoży od razu wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, będzie to przesłanka do oddalenia wniosku o upadłość konsumencką.
Jeśli wniosek o upadłość przedsiębiorcy zostanie oddalony, nic nie stoi na przeszkodzie, aby złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Należy pamiętać jednak, iż po otrzymaniu postanowienia o oddaleniu wniosku przedsiębiorcy należy zamknąć działalność, a następnie wystąpić do sądu jako konsument.
Jeśli członek zarządu nie jest zarejestrowany w CEIDG jako przedsiębiorca, może od razu wystąpić jako konsument, gdyż sprawowanie funkcji członka zarządu nie jest jednoznaczne z automatycznym uzyskaniem statusu przedsiębiorcy.
Warto nadmienić, iż to samo odnosi się do osób posiadających udziały albo akcje w spółce. Bycie akcjonariuszem albo udziałowcem nie powoduje, iż nabywa się automatycznie status przedsiębiorcy.
Zobowiązania spółki i niezłożenie wniosku o jej upadłość jako przesłanka negatywna
Sytuacja staje się bardziej skomplikowana, gdy sama spółka staje się niewypłacalna. Zarząd, jako organ kluczowy dla funkcjonowania spółki ma obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy (spółka jest wpisana jako osoba prawna do KRS, dzięki czemu jest przedsiębiorcą) w terminie 30 dni od dnia zaistnienia stanu niewypłacalności.
Niewywiązanie się z tego obowiązku rodzi daleko idące konsekwencja dla członków zarządu.
Po pierwsze – w sytuacji, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Mogą uchylić się od tej odpowiedzialności, gdy wykażą, że wniosek o ogłoszenie upadłości spółki został złożony na czas lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu albo, że niezgłoszenie wniosku o upadłość nastąpiło nie z winy członka zarządu albo, że w skutek niezgłoszenia wniosku o upadłość bądź niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego bądź niewydania postanowienia o otwarciu postępowania układowego lub niezatwierdzenia układu wierzyciele nie ponieśli szkody.
Po drugie – powyższe związane jest z faktem, iż w prawie upadłościowym jedną z przesłanek do oddalenia wniosku o upadłość konsumencką jest uprzednie niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy w odpowiednim terminie. Także członek zarządu, który jest niewypłacalny, a który był przedsiębiorcą, albo spółka, w której zarządzie zasiadał stała się niewypłacalna, ma ograniczone możliwości ubiegania się o upadłość konsumencką, bez uprzedniego złożenia wniosku o upadłość przedsiębiorcy (albo swojego albo spółki).
Typowe sytuacje
Odnośnie obecnych i byłych członków zarządu można wyróżnić kilka najczęstszych przypadków, w których to stan niewypłacalności takiej osoby:
- Nie ma nic wspólnego z działalnością w spółce i wynika np. tylko z osobistej działalności gospodarczej członka zarządu.
- Jest efektem niewypłacalności spółki, gdzie np. członek zarządu nie otrzymuje w związku z tym wynagrodzenia za pracę w spółce, a ma swoje zobowiązania, których nie jest w stanie obsługiwać w związku z brakiem płynności finansowej spółki, która do tej pory dostarczała mu jego jedynych dochodów.
- Wynika bezpośrednio z odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki w związku z art. 299 ksh.
- Jest efektem zainwestowania w spółkę własnych środków, które nie mogą być zwrócone ze względu na problemy finansowe spółki np. pożyczki na rzecz spółki.
Powyższe przykłady to tylko najczęściej spotykane przyczyny niewypłacalności członków zarządu. Najważniejsze, aby w zakresie sprawowania tak odpowiedzialnej funkcji pilnować zakresu swoich obowiązków oraz terminów dotyczących instytucji upadłości, gdyż nawet niewielkie gapiostwo w tym zakresie może wyłączyć możliwość dochodzenia ogłoszenia upadłości przed sądem na okres wielu lat.