Upadłość konsumencka a jednoosobowa działalność gospodarcza – jakie są relacje jednego względem drugiego?
Upadłość konsumencka, jak sama nazwa wskazuje jest instytucją zarezerwowaną dla konsumentów, czyli podmiotów, które nie są uznawane za profesjonalistów w obrocie prawnym. Mimo to, większość osób, z którymi się stykamy codziennie w naszej pracy kojarzy upadłość głównie z działalnością gospodarczą. Takie myślenie jest pokłosiem funkcjonowania pierwotnej wersji prawa upadłościowego, w której to upadłość konsumencka nie była przewidziana.
Celem niniejszego artykułu jest wskazanie relacji między powadzeniem jednoosobowej działalności gospodarczej a upadłością konsumencką.
Jednoosobowa działalność gospodarcza
Przepisy prawa upadłościowego w art. 5 wskazują, iż prawo upadłościowe odnosi się do przedsiębiorców w rozumieniu ustawy – kodeks cywilny, chyba że same przepisy prawa upadłościowego stanowią inaczej. Zgodnie z art. 431 kodeksu cywilnego, przedsiębiorca to osoba fizyczna, osoba prawna bądź jednostka organizacyjna nieposiadające osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Z punktu widzenia tego wpisu interesują nas osoby fizyczne prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, gdyż taka forma działalności jest podstawową komórką polskiej gospodarki. Aby założyć taką działalność konieczna jest rejestracja w CEIDG. Od momentu zarejestrowania działalności gospodarczej, taka osoba jest traktowana jak przedsiębiorca z punktu widzenia formalnoprawnego. Jest to istotne zagadnienie z punktu widzenia prawa upadłościowego, ale o tym za chwilę.
Długi z działalności i obowiązki przedsiębiorcy
Od momentu, w którym osoba fizyczna staje się przedsiębiorcą, w razie kłopotów z wypłacalnością obejmuje ją ta część prawa upadłościowego, która dotyczy właśnie przedsiębiorców.
W sytuacji, gdy przedsiębiorca stał się niewypłacalny (nie spłaca co najmniej dwóch wymagalnych zobowiązań przez okres co najmniej 3 miesięcy), ma obowiązek złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy w terminie 30 dni od dnia zaistnienia tej niewypłacalności.
Aby lepiej zobrazować taki przypadek, należy posłużyć się przykładem. Załóżmy, iż stolarz prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą nie spłaca rat kredytu oraz abonamentu za telefon. Termin zapłaty raty w przypadku obu tych zobowiązań minął – 20 marca (dla kredytu) i 25 marca (dla abonamentu). W takim przypadku stan niewypłacalności zaistnieje 25 czerwca (co najmniej dwa zobowiązania niespłacane od minimum 3 miesięcy), w związku z czym przedsiębiorca ma 30 dni na złożenie wniosku o upadłość przedsiębiorcy.
Dopełnienie obowiązku złożenia wniosku o upadłość przedsiębiorcy jest bardzo ważne z punktu widzenia upadłości konsumenckiej.
Upadłość przedsiębiorcy, a upadłość konsumencka
Zasadniczym celem w przypadku upadłości przedsiębiorcy jest spłata wierzycieli w jak największym zakresie. W przypadku upadłości konsumenckiej zasadniczy cel jest odmienny – tutaj chodzi po prostu o doprowadzenie do umorzenia zobowiązań dłużnika.
Ta zasadnicza różnica stanowi wyjaśnienie tego, dlaczego na niewypłacalnym przedsiębiorcy ciąży obowiązek złożenia wniosku o upadłość przedsiębiorcy. Jest to po prostu istotne z punktu widzenia interesu wierzycieli, których krzywdy chciał uniknąć ustawodawca, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że przedsiębiorca z założenia jest podmiotem profesjonalnym i wymaga się od niego dużo większego poziomu wiedzy niż w przypadku konsumenta.
Trzeba podkreślić, że niewypłacalny przedsiębiorca nie powinien zamykać swojej działalności przed oddaleniem przez sąd wniosku o upadłość przedsiębiorcy (chodzi o formalne zamknięcie działalności w CEIDG). Powinien to zrobić dopiero, gdy dojdzie do oddalenia takiego wniosku, co oznacza, iż majątek jaki posiada przedsiębiorca wystarczy jedynie co najwyżej na pokrycie kosztów postępowania, dlatego zastosowanie procedury upadłościowej przewidzianej dla przedsiębiorcy byłoby bezsensowne z powodu braku możliwości zaspokojenia wierzycieli. Dopiero gdy dojdzie do oddalenia wniosku o upadłość przedsiębiorcy, powinien on zamknąć działalność, aby formalnie utracić status przedsiębiorcy i stać się konsumentem. Następnym krokiem powinno być złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.
Wyjątki
Są przewidziane pewne wyjątki. Przedsiębiorca, który nie ma przeterminowanych zobowiązań z działalności gospodarczej, ale np. z okresu sprzed prowadzenia działalności albo są to zobowiązania czysto prywatne, bez związku z wykonywaną działalnością, mimo iż powstałe już w czasie kiedy podmiot prowadził działalność, nie jest objęty tym obowiązkiem. Taki przedsiębiorca może zamknąć swoją działalność w każdym momencie, a następnie może złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej bez konieczności złożenia wniosku o upadłość przedsiębiorcy.
Podsumowanie
Sytuacja byłego przedsiębiorcy, który nie złożył w odpowiednim czasie wniosku o upadłość przedsiębiorcy jest dużo bardziej niekorzystna niż przedsiębiorcy, który spełnił ten obowiązek. Aby ogłosić upadłość takiego podmiotu konieczne jest powołanie się na względy słuszności i humanitarne, które muszą być odpowiednio uzasadnione w treści samego wniosku. Należy pamiętać, że nawet wyczerpująco uargumentowane nie gwarantują skuteczności w zakresie ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Biorąc pod uwagę powyższe, należy bardzo skrupulatnie pilnować obowiązków jakie ciążą na tobie jako przedsiębiorcy.