Nie jest tajemnicą, że świadomość prawna Polaków nie stoi na wysokim poziomie. Wpływ na to ma wiele czynników takich jak np. brak podstawowej edukacji prawnej w szkołach. Stykając się na co dzień z klientami naszej kancelarii doskonale zdajemy sobie sprawę z konieczności edukacji „typowego Kowalskiego”, dla którego meandry prawa to czarna magia.
Aby przybliżyć instytucję upadłości konsumenckiej, należy zacząć od podstaw. Celem niniejszego wpisu jest zwięzłe i możliwie proste przedstawienie ogólnego zarysu tej instytucji.
W jakim celu?
Zwięźle rzecz ujmując, upadłość konsumencka jest ostatnią deską ratunku dla osób fizycznych, które nie zajmowały się działalnością gospodarczą, a doświadczyły niewypłacalności. W związku z tym, sama idea upadłości nie jest przywilejem zarezerwowanym tylko dla przedsiębiorców.
Kto jest niewypłacalny?
W odniesieniu do upadłości konsumenckiej, ustawa – prawo upadłościowe, wyraźnie wskazuje co oznacza tzw. „niewypłacalność”. Jest to stan, kiedy konsument (osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej) nie reguluje swoich wymagalnych zobowiązań przez okres co najmniej trzy miesiące.
Wymagalne zobowiązania to z kolei takie, których termin płatności już minął. Jako przykład można wskazać sytuację konsumenta, który nie spłacił ostatnich 3 rat kredytu.
Jak wygląda proces upadłości?
Cała procedura zmierzająca do ogłoszenia upadłości rozpoczyna swój bieg w momencie złożenia wniosku do właściwego sądu rejonowego, w którym znajduje się wydział gospodarczy ds. upadłościowych. W odniesieniu do upadłości konsumenckiej ustawa nie przewiduje żadnego konkretnego terminu na złożenie takiego wniosku od momentu zaistnienia stanu niewypłacalności (w przeciwieństwie do upadłości przedsiębiorcy).
Wniosek składa się na właściwym formularzu, w którym oprócz prawidłowego wypełnienia stosownych rubryk, należy także wskazać okoliczności uzasadniające nasz wniosek wraz z dowodami.
Należy podkreślić, że upadłość konsumencka została opracowana z myślą o dłużnikach, którzy stali się niewypłacalni z powodu okoliczności od nich niezależnych. Przesłankami bezwzględnie wyłączającymi możliwość ogłoszenia upadłości względem konsumenta są tzw. rażące niedbalstwo oraz działanie celowe, w skutek których konsument doprowadził do swojej niewypłacalności albo pogłębił jej stan.
Ustawa zawiera także kilka dodatkowych ograniczeń, ale w ich przypadku istnieje furtka w postaci względów słuszności i względów humanitarnych, które odpowiednio uargumentowane we wniosku umożliwiają ogłoszenie upadłości konsumenta.
Sąd może ogłosić upadłość albo oddalić wniosek. Jeśli dojdzie do ogłoszenia upadłości, w kolejnym etapie całe postępowanie jest kierowane przez syndyka, który jest nadzorowany przez sędziego komisarza.
Syndyk posiada prawo do rozporządzania majątkiem upadłego, mimo iż ten ciągle pozostaje jego własnością. Dochodzi do utworzenia listy wierzycieli i spieniężenia wartościowych składników majątku, jeśli te zgodnie z przepisami prawa mogą wejść do masy upadłości.
W czasie działania syndyka, część dochodów upadłego jest pobierana celem spłaty wierzycieli (oczywiście jeśli syndyk jest w stanie pobrać jakiekolwiek kwoty od upadłego bez uszczerbku dla zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych jego i jego rodziny).
Pieniądze uzyskane ze sprzedaży majątku dzielone są między wierzycieli na podstawie planu podziału.
Cały proces po ogłoszeniu upadłości kończy się w momencie kiedy dochodzi do ustalenia planu spłaty wierzycieli (max 36 miesięcy), a następnie oddłużenia upadłego, poprzez umorzenie pozostałych, niespłaconych długów. Jeśli sytuacja materialna upadłego uniemożliwia mu wykonanie jakiegokolwiek planu spłaty, to w sytuacji, gdy nie zaistniały żadne zaniedbania z jego strony w zakresie współpracy z syndykiem, dochodzi do jego oddłużenia bez planu spłaty.
Zalety upadłości konsumenckiej
Największą zaletą jest umorzenie niespłaconych zobowiązań. Jeśli dłużnik/upadły współpracuje z syndykiem i sądem, sędzia nie ma podstaw do odmowy oddłużenia takiego upadłego. Upadłość konsumencka ma na celu przywrócenie niewypłacalnego konsumenta do obrotu gospodarczego, co wiąże się z korzyściami dla całej gospodarki. W związku z tym jej przesłanki są tak restrykcyjnie określone w przepisach prawa.
W przypadku sprzedaży mieszkania albo domu jednorodzinnego przez syndyka, w sytuacji, gdy sytuacja mieszkaniowa upadłego i jego rodziny musi zostać zaspokojona, dochodzi do wydzielenia z sumy uzyskanej ze sprzedaży kwoty odpowiadającej przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od 12 do 24 miesięcy.
Podsumowanie
Samo ogłoszenie upadłości konsumenckiej nie kończy całego postępowania. Jak wskazano powyżej, stanowi preludium do rozpoczęcia właściwego postępowania, które ma na celu oddłużenie niewypłacalnego konsumenta.