Upadłość konsumencka to postępowanie sądowe przeznaczone wyłącznie dla osób prywatnych, które nie prowadzą działalności gospodarczej.
Upadłość konsumencka została umożliwiona do realizacji tylko tym osobom, które są niewypłacalne, czyli nie są w stanie regulować swoich zobowiązań od co najmniej 3 miesięcy. Głównym celem postępowania upadłościowego jest oddłużenie, które może polegać na zaspokojeniu wierzycieli np. z majątku dłużnika lub umorzeniu części lub całości długów.
Postępowanie upadłościowe, kończące się oddłużeniem, rozciąga się w swoich skutkach tylko w stosunku do osoby upadłego. Sama wierzytelność nie przestaje istnieć, co może mieć konsekwencje w niewypłacalności poręczyciela. A zatem w chwili gdy dłużnik ogłosi upadłość, wierzyciele skierują swoje roszczenia do poręczyciela. Podobna sytuacja może mieć miejsce w przypadku ogłoszenia upadłości jednego z małżonków pozostających we wspólnocie majątkowej – drugi z małżonków będzie odpowiadał za długi upadłego małżonka.
Procedura upadłościowa rozpoczyna się w momencie złożenia do sądu wniosku o upadłość konsumencką. Należy również wnieść do sądu opłatę w wysokości 30 złotych. Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku oraz ogłoszeniu upadłości konsumenta rozpoczyna się właściwe postępowanie upadłościowe. Obecnie istnieją trzy jego formy:
1) uproszczone postępowanie upadłościowe – domyślna forma postępowania konsumenckiego, powołany zostaje tu syndyk, który obejmuje zarząd nad majątkiem upadłego, zaś do jego zadań należy ustalenie wszystkich składników majątku oraz katalogu wierzycieli; następnie ma miejsce spieniężenie majątku oraz przekazanie uzyskanych sum wierzycielom w formie planów podziału; na zakończenie ma miejsce etap planu spłat
2) postępowanie prowadzone według procedury przewidzianej dla przedsiębiorców – gdy jest to podyktowane znacznym rozmiarem majątku dłużnika, znaczną liczbą wierzycieli lub innymi uzasadnionymi przewidywaniami co do zwiększonego stopnia skomplikowania postępowania, jak wynika z art 491 pkt 1 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe,
3) w formie zawarcia układu z wierzycielami – wierzycielom przedstawia się propozycję redukcji zadłużenia do rozmiarów, które dłużnik będzie w stanie spłacać, jak wynika z art. 491 pkt 22 i następne ustawy Prawo upadłościowe,
Ustawa Prawo upadłościowe nie określa, jakie długi obejmuje upadłość konsumencka. W praktyce chodzi zazwyczaj o zobowiązania wobec banków i innych instytucji finansowych. Standardowo spłata wierzycieli trwa nie dłużej niż 36 miesięcy.
