Z pojęciem upadłości konsumenckiej ściśle związane są kolejne dwa pojęcia – względy słuszności i względy humanitarne.
Są to tzw. klauzule generalne, czyli pojęcia niedookreślone, których ostateczne zrozumienie i zastosowanie zależy od konkretnego sędziego rozpoznającego sprawę. Odpowiednio uargumentowane stanowią wytrych dla dłużnika, który nie spełnia niektórych przesłanek ogłoszenia upadłości, po warunkiem, że jego działanie nie charakteryzowało się rażącym niedbalstwem bądź umyślnością.
Celem niniejszego wpisu jest przedstawienie zagadnienia względów słuszności w prawie upadłościowym w odniesieniu do konsumentów.
Co to są względy słuszności?
Względy słuszności są podstawowymi i pierwotnymi normami moralnymi oraz obyczajowymi. Są wyrazem wrodzonego, instynktownego poczucia sprawiedliwości, które funkcjonuje w danej społeczności. Sąd analizuje tutaj okoliczności dotyczące otoczenia, w którym przyszło działać dłużnikowi i ocenia czy uzasadniało ono jego zachowania nieakceptowane z punktu widzenia norm prawnych. Do oceny, czy mają zastosowanie względy słuszności niezbędne jest dokonanie analizy okoliczności związanych z konkretną sytuacją, życiem dłużnika, jego otoczeniem, środowiskiem, dotychczasowym sposobem postępowania. Gdy dłużnik bądź upadły powołuje się na tę klauzulę generalną, sąd jest zobowiązany do każdorazowego zbadania czy takie względy zachodzą, dokonać ich wykładni i odnieść się do twierdzeń dłużnika.
W przeciwieństwie do względów humanitarnych, względy słuszności nie odnoszą się bezpośrednio do sytuacji osobistej dłużnika, tj. stanu majątkowego jego rodziny czy stanu zdrowia jego oraz członków rodziny.
Jako przykład, można wskazać sytuację, w której konsument, na którym ciążył obowiązek wnioskowania o upadłość przedsiębiorcy, gdy był jeszcze przedsiębiorcą, nie zrobił tego ze względu na swój bardzo zły stan zdrowia, który uniemożliwiał mu normalne funkcjonowanie w okresie, kiedy ten wniosek powinien złożyć. Z punktu widzenia ładu społecznego i norm moralnych takie niedopatrzenie jest dopuszczalne.
Kiedy można się powołać na względy słuszności i humanitarne?
Ustawa o upadłości konsumenckiej wskazuje, kiedy można się powołać na względy słuszności.
Wniosek jest oddalany, kiedy w terminie 10 lat przed terminem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości:
- dłużnik miał prowadzone postępowanie upadłościowe według przepisów o upadłości konsumenckiej, jeżeli postępowanie umorzono nie z wniosku dłużnika, a z innych powodów;
- dłużnik nie wywiązywał się ze zobowiązań spłaty, co było przyczyną uchylenia planu spłaty,
- dłużnik zaniedbał terminów złożenia wniosku o upadłość osoby fizycznej, pomimo istnienia takiego obowiązku;
- uznano prawomocnie, że postępowanie dłużnika wpłynęło na pokrzywdzenie wierzycieli;
Albo:
- gdy przez ostatnie 10 lat sprzed dnia złożenia wniosku, wobec dłużnika prowadzono inne postępowania, w których postanowiono o umorzeniu części lub całości zobowiązań;
- a także, gdy we wniosku znajdują się niepełne lub niezgodne z prawdą informacje.
Wyjątki od wyżej wskazanych przypadków mają zastosowanie wtedy, gdy zachodzą właśnie względy słuszności i humanitarne, które odpowiednio uargumentowane mogą doprowadzić do odstąpienia od oddalenia wniosku przez sąd.
Podsumowanie
Względy słuszności oraz względy humanitarne są jednocześnie szansą, jak i pułapką. Przedstawiając je we wniosku należy bardzo skrupulatnie opisać zaistniałe okoliczności oraz załączyć materiał dowodowy, który stanowi ich potwierdzenie. Tutaj dużą rolę odgrywa osoba pisząca wniosek. Przedstawienie samej sytuacji nie jest wystarczające. Nie może to być tylko i wyłącznie opis sytuacji w jakiej znalazł się dłużnik, ale trzeba ją opisać w świetle powszechnie przyjętych norm i zasad społecznych oraz moralnych, które stanowią podstawę funkcjonowania społeczności.