fbpx
upadłość konsumencka odpowiedzialność małżonka

Odpowiedzialność małżonka

Odpowiedzialność małżonka – na czym polega i kiedy można o niej mówić?

Ustawowa wspólność majątkowa nie zawsze oznacza wspólność długów

Ustawowa małżeńska wspólność majątkowa związana jest z określonymi zasadami odpowiedzialności za zobowiązania małżonków. Niestety, wiele osób nie zdaje sobie sprawy z zakresu odpowiedzialności, który związany jest z istnieniem tego ustroju majątkowego.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 31 stanowi, że ustawowa wspólność majątkowa małżonków powstaje w momencie zawarcia związku małżeńskiego. W skład majątku wspólnego wchodzą przedmioty majątkowe nabyte przez jednego albo obojga małżonków w czasie trwania związku małżeńskiego. Wspólność majątkowa dotyczy w szczególności pobranego wynagrodzenia za pracę i dochodów z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków; dochody osiągane z przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego albo w skład majątku osobistego każdego z małżonków; środków zgromadzonych na rachunkach otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków oraz środków zgromadzonych na subkoncie w zakładzie ubezpieczeń społecznych.

Do ustawowej małżeńskiej wspólności majątkowej nie wchodzą przedmioty nabyte przez małżonka przed zawarciem związku małżeńskiego; przedmioty nabyte w drodze darowizny albo przez dziedziczenie lub zapis, chyba że wola darczyńcy albo spadkodawcy była inna; przedmioty majątkowe służące zaspokajaniu potrzeb osobistych jednego z małżonków; prawa niezbywalne które mogą przysługiwać tylko jednej osobie; wierzytelności przysługujące tytułem wynagrodzenia za pracę; przedmioty uzyskane w ramach nagrody za osiągnięcia jednego z małżonków; prawa autorskie, prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy; przedmioty nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że ustawa wskazuje inaczej.
W związku z powyższym, majątek wspólny, jak sama nazwa wskazuje, należy do obojga małżonków. Wielokrotnie się zdarza, że instytucje udzielające kredytów i pożyczek próbują się zabezpieczyć także z tego majątku, przed ewentualnym brakiem spłaty. Taka forma zabezpieczenia jest oparta na zgodzie małżonka na zaciągnięcie zobowiązania przez drugiego małżonka.

W praktyce, zgoda na zaciągnięcie zobowiązania przez małżonka jest wymagana najczęściej przy kredytach i pożyczkach na wyższe kwoty np. przy kredytach hipotecznych. Przy zaciąganiu zobowiązań na mniejsze kwoty, najczęściej nie jest wymagana zgoda małżonka. Przepisy prawa nie ustalają limitów po przekroczeniu których taka zgoda jest wymagana. To same banki ustalają takie limity. Zgodnie z treścią art. 41 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, to wierzyciel może dochodzić zaspokojenia roszczenia także z majątku wspólnego. Oznacza to, że jeśli egzekucja z majątku osobistego małżonka okaże się bezskuteczna, to wierzyciel może dochodzić zaspokojenia roszczenia także ze składników majątku wspólnego małżonków. Inaczej sytuacja wygląda, gdy dług powstał w skutek zaciągnięcia zobowiązania bez zgody małżonka albo nie wynika z czynności prawnej – wierzyciel może wtedy zaspokoić się tylko z majątku osobistego małżonka-dłużnika, z jego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych z innej jego działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z innych przysługujących mu praw oraz ze składników wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

Co jeśli małżonek zaciągnął zobowiązanie przed zawarciem małżeństwa?

Często ma miejsce sytuacja, kiedy to po latach małżeństwa okazuje się, że małżonek nie spłacał długów powstałych w związku z zobowiązaniem, które zaciągnął jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego. Co, jeśli po zawarciu małżeństwa małżonków wiąże ustawowa wspólność majątkowa, a zobowiązanie powstało przed powstaniem wspólności majątkowej? Czy taki dług obciąża majątek wspólny? Odpowiedź brzmi – nie. W takiej sytuacji wierzyciel może zaspokoić swoje roszczenia tylko z majątku osobistego dłużnika lub wynagrodzenia za pracę małżonka-dłużnika lub innych dochodów z działalności zarobkowej, bądź z przysługujących mu praw autorskich, pokrewnych i praw własności przemysłowej oraz innych praw przysługujących twórcom.

Różnica między zgodą a poręczeniem

Należy podkreślić, iż nawet jeśli małżonek wyrazi zgodę na zaciągniecie zobowiązania przez drugiego małżonka, to w ogóle nie staje się on stroną stosunku zobowiązaniowego. W związku z tym jego majątek osobisty jest bezpieczny. Sytuacja wygląda zupełnie inaczej w przypadku poręczenia.

Poręczenie to instytucja uregulowana w kodeksie cywilnym. Jej istotą jest zobowiązanie się poręczyciela do wykonania zobowiązania względem wierzyciela, gdyby okazało się, że dłużnik nie spełnił roszczenia. Jest to zobowiązanie o charakterze akcesoryjnym, czyli jego ważność jest ściśle uzależniona od ważności stosunku prawnego łączącego wierzyciela i dłużnika.
W przypadku zobowiązań o charakterze kredytowym, poręczenie w wielu sytuacjach stanowi sposób zabezpieczenia się banku, przed brakiem spłaty zobowiązania przez dłużnika. Często mamy do czynienia z sytuacją, kiedy to jeden z małżonków biorąc pożyczki i kredyty na prowadzenie działalności gospodarczej musi uzyskać poręczenie swojego małżonka. W takiej sytuacji, kiedy dłużnik główny znajdzie się w sytuacji majątkowej uniemożliwiającej mu spłatę zobowiązań, wierzyciel może zaspokoić swoje roszczenie z majątku poręczyciela. W przypadku kiedy to poręczyciel jest małżonkiem dłużnika, odpowiada on także swoim majątkiem osobistym, a nie tylko wspólnym.

W przypadku poręczenia, w przeciwieństwie do zgody małżonka na zaciągnięcie zobowiązania, wymaga jest forma pisemna ad solemnitatem (pod rygorem nieważności). Jeśli umowa poręczenia nie zostanie zawarta w formie pisemnej, jest nieważna.

Jak widać na przykładzie powyższego, mimo pozornie zbliżonego charakteru tych dwóch instytucji, zakres odpowiedzialności jest zasadniczo różny. Dlatego ważne jest, aby decydując się na zaciągnięcie zobowiązań kredytowych albo pożyczkowych, robić to świadomie po uprzednim przeanalizowaniu wszelkich aspektów związanych z zasadami odpowiedzialności za te długi. Wielokrotnie przyczyną niewypłacalności i wielu dramatów rodzinnych jest brak zrozumienia podpisywanych dokumentów. Należy zdawać sobie sprawę, że podpis pod umową stanowi wyrażenie naszej woli i zobowiązanie się do poniesienia konkretnej odpowiedzialności.

ul. Cieszyńska 3A lok. 608, 6 piętro
15-371 Białystok

ul. Hoża 86/410
00-682 Warszawa

505 906 905
kontakt@kancelariafenix.pl

Podziel się tym artykułem. Możesz go udostępnić klikając poniżej: