Egzekucja rolnika / egzekucja komornicza rolnika – na czym polega i u kogo można ją przeprowadzić?
Postępowanie egzekucyjne wiąże się ze stresem, lękiem, prowadzi bardzo często do konfliktów w relacjach rodzinnych.
Dużym problemem w tym zakresie jest nieświadomość dłużników odnośnie przebiegu całego postępowania, praw, które im przysługują oraz obowiązków, które na nich ciążą, środków, którymi może posłużyć się dłużnik w celu dochodzenia swoich praw. Egzekucja stanowi ostateczność w zakresie dochodzenia roszczeń. Zanim do niej dojdzie, musi upłynąć sporo czasu, gdyż konieczne jest uzyskanie tytułu wykonawczego przez wierzyciela, który dopiero wtedy może złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji.
Egzekucja jest szczególnie dotkliwa w przypadku podmiotów, które dysponują dużym majątkiem i prowadzą działalność, która wymaga obrotu dużymi kwotami. Odnosi się to w szczególności do osób prowadzących działalność gospodarczą, gdzie aby wejść, a następnie utrzymać się na rynku należy w pierwszej kolejności zainwestować znaczne środki w zakup maszyn, towarów i innych przedmiotów niezbędnych do prowadzenia działalności. Bardzo często te środki pochodzą z pożyczek albo kredytów, których okresy spłaty są rozłożone na wiele lat. Istnieją branże, które mimo zainwestowania dużych środków finansowych nie dają gwarancji stabilności i wiążą się z dużym ryzykiem. Jedną z nich jest prowadzenie działalności w formie gospodarstwa rolnego. Trzeba pamiętać, że w przypadku rolników istnieje obszerny katalog składników majątku, które są wyłączne z egzekucji.
Zgodnie z treścią art. 830 kpc, Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa oraz Ministrem Finansów określił rozporządzeniem, jakie przedmioty należące do rolnika prowadzącego gospodarstwo nie podlegają egzekucji. Są one wskazane w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji z dnia 5 lipca 2017 r.
Pierwszą kategorią wskazaną przez to rozporządzenie jest tzw. stado podstawowe zwierząt gospodarskich. Są to: bydło mleczne, bydło mięsne, konie, kozy, owce, świnie, drób, zwierzęta futerkowe oraz inne gatunki zwierząt stanowiące podstawę produkcji zwierzęcej w gospodarstwie rolnym rolnika.
Zwierzęta w drugiej połowie okresu ciąży oraz w okresie odchowu potomstwa, a nienależące do pierwszej kategorii także są wyłączone z egzekucji. Wyłączenie obejmuje także potomstwo tj. źrebięta do 6 miesięcy, cielęta do 4 miesięcy, jagnięta do 3 miesięcy, prosięta do 2 miesięcy i koźlęta do 5 miesięcy.
Kolejna kategoria to stado użytkowe drobiu, które jest przedmiotem umowy na dostawę ptaków z tego stada lub produktów pochodzących od tych ptaków. Podobnie wygląda sytuacja zwierząt futerkowych, które są przedmiotem umowy na dostawę skór tych zwierząt. Rodziny pszczele pszczoły miodnej wraz zasiedlonymi przez nie ulami są również wolne od egzekucji. Zwierzęta gospodarskie wpisane do księgi zwierząt zagrodowych oraz uznane za rozpłodniki odpowiednie do dalszej hodowli nie podlegają egzekucji, jeśli nie mogły być sprzedane osobie, która wykaże że posiada odpowiednie gospodarstwo rolne, w którym istnieją warunki do dalszej hodowli tych zwierząt.
Także pasza i ściółka dla inwentarza żywego wymienionego wyżej (oprócz pszczół) nie podlega egzekucji w okresie do najbliższych zbiorów. Wyłączenie z egzekucji dotyczy nie tylko inwentarza żywego. Także przedmioty materialne wskazane w rozporządzeniu nie mogą zostać zajęte przez komornika.
Pierwsza kategoria to maszyny, urządzenia i narzędzia rolnicze w ilości niezbędnej do pracy w gospodarstwie. Grupa ta obejmuje także ciągniki rolnicze z maszynami i sprzętem współpracującym, samobieżne maszyny rolnicze niezbędne do uprawy, pielęgnacji, zbioru i transportu ziemiopłodów. Trzeba pamiętać, że w sytuacji, gdy gospodarstwo rolne to gospodarstwo specjalistyczne, to podstawowy sprzęt techniczny, który jest niezbędny do zakończenia cyklu danej technologii produkcji nie podlega egzekucji.
Także konstrukcje takie jak silosy na zboże i paszę nie mogą zostać zajęte przez komornika
Z punktu widzenia działalności o charakterze rolniczym istotne jest wszelkiego rodzaju „paliwo” umożliwiające pracę maszyn oraz niezakłócone funkcjonowanie gospodarstwa. Wolne od egzekucji są właśnie zapasy paliwa i części zamienne, które są niezbędne do normalnej pracy ciągnika i maszyn na okres niezbędny do zakończenia cyklu produkcyjnego oraz zapasy opału na okres 6 miesięcy.
W kwestii zasobów służących do obsiania gruntów należących do rolnika, egzekucji nie podlegają materiały siewne, zboże i inne ziemiopłody niezbędne do tego celu w ilości niezbędnej w danym roku gospodarczym. Podobnie wygląda sytuacja z nawozami i środkami ochrony roślin oraz wspomagania ich uprawy. Komornik nie może dokonać egzekucji tych przedmiotów w ilości niezbędnej dla danego gospodarstwa rolnego na dany rok gospodarczy.
Ostatnią kategorią są budynki gospodarcze i grunty rolne, które są niezbędne do hodowli zwierząt w proporcji uzależnionej od wielkości stada podstawowego i niezbędnej nadwyżki inwentarza oraz budynki gospodarcze magazynowe, składowe i przechowalnie i szklarnie, tunele foliowe, inspekty do prowadzenia produkcji roślinnej prowadzonej w gospodarstwie rolnym wraz z wyposażeniem.
Także zaliczki na poczet dostaw produktów rolnych nie podlegają egzekucji
Trzeba pamiętać, że zgodnie z przepisami rozporządzenia, jeśli w gospodarstwie rolnym występuje nadwyżka jakiegoś z wymienionych składników ponad ilość wyłączną z egzekucji, komornik, po zasięgnięciu opinii izby rolniczej właściwej ze względu na miejsce położenia gospodarstwa może także odstąpić od egzekucji, jeśli uzna tę nadwyżkę za konieczną do prowadzenia gospodarstwa. W takiej sytuacji komornik umarza postępowanie egzekucyjne w zakresie tych składników.
Wskazane w artykule ograniczenia nie mają w części zastosowania, jeśli egzekucja dotyczy świadczeń alimentacyjnych lub renty mającej charakter alimentów oraz należności związanych ze świadczoną pracą w gospodarstwie dłużnika. Nie dotyczy to jednak świadczeń, których kwoty są zaległe dłużej niż 6 miesięcy.
Na koniec należy wskazać sytuację, kiedy to przepisy rozporządzenia nie mają zastosowania
Ma to miejsce wtedy, gdy egzekucja została skierowana do wszystkich nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego prowadzonego przez dłużnika. Biorąc pod uwagę treść tego artykułu, można ulec złudnemu wrażeniu, iż prawo stawia rolników w uprzywilejowanej pozycji. Jednak, jeśli weźmiemy pod uwagę ogromne ryzyko, z którym wiąże się prowadzenie gospodarstwa rolnego tj. dużą zależność od czynników naturalnych czy to, że nie jest to tajemnicą dla żadnego pożyczkodawcy albo kredytodawcy, który musi wziąć pod uwagę te okoliczności, stanowisko Ministerstwa staje się bardziej zrozumiałe. Podstawowym celem nie jest pozbawienie rolnika środków do życia czy umożliwiających dokończenie chociaż niezbędnych prac związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, ale umożliwienie mu odbicie się od dna i odbudowanie swojej działalności, co wymaga czasu. Jest to ważne także z punktu widzenia gospodarki, gdyż państwo nie pozbawiając rolnika jedynego źródła utrzymania nie wyłącza go z obrotu gospodarczego.